Czy smary narciarskie mogą być szkodliwe dla zdrowia?

Smary narciarskie, choć niezbędne do osiągnięcia optymalnych właściwości ślizgowych nart, mogą wiązać się z zagrożeniami dla zdrowia – szczególnie te zawierające związki fluoru, które przez lata były standardem w profesjonalnym serwisie sprzętu narciarskiego.

Fluor – skuteczny, ale niebezpieczny

Smary fluorowe, zwłaszcza te zawierające PFOA (kwas perfluorooktanowy) i inne tzw. „wieczne chemikalia”, zapewniały doskonały poślizg nawet w trudnych warunkach – mokrym lub zanieczyszczonym śniegu. Niestety, badania wykazały, że związki te są toksyczne, trwałe w środowisku i mogą kumulować się w organizmach żywych. Ich stosowanie wiąże się z ryzykiem dla zdrowia osób mających z nimi bezpośredni kontakt – serwisantów, sportowców, a nawet amatorów smarujących narty w domu.

Wdychanie oparów podczas aplikacji smarów fluorowych, szczególnie w zamkniętych i niewentylowanych pomieszczeniach, może prowadzić do podrażnień dróg oddechowych, bólów głowy, a w dłuższej perspektywie – do poważniejszych problemów zdrowotnych. Z tego powodu Międzynarodowa Federacja Narciarska (FIS) oraz Unia Europejska wprowadziły zakaz stosowania smarów fluorowych w zawodach sportowych od sezonu 2020/2021.

Sprzedaż zapasów smarów wyprodukowanych przed zakazem

• Zgodnie z przepisami UE, produkty zawierające PFOA wyprodukowane przed 4 lipca 2020 r. mogą być nadal sprzedawane, jeśli spełniają aktualne normy i nie zostały wycofane z przyczyn bezpieczeństwa.​

• Niektóre państwa członkowskie, np. Francja, wprowadziły dodatkowe restrykcje sprzedaży PFAS-owych produktów, zabraniając ich sprzedaży od stycznia 2026 roku.

Masz jeszcze w domowym warsztacie smary fluorowe? Przeczytaj koniecznie jak się zabezpieczyć, by nie szkodziły zdrowiu.

Podczas aplikacji fluorowanych smarów—zwłaszcza w pomieszczeniach zamkniętych—uwalniane są opary chemiczne oraz pyły zawierające PFAS, które mogą powodować:

• podrażnienia śluzówek i dróg oddechowych,

• bóle głowy,

• objawy tzw. „fluoro-flu” (gorączka polimerowa),

• w dłuższej perspektywie zaburzenia czynności płuc.

Aby zminimalizować te ryzyka, należy stosować:

• Wentylacja
  – zapewnić ciągłą wymianę powietrza w pomieszczeniu lub pracować na otwartej przestrzeni;

• Ochrona dróg oddechowych
  – przy oparami rozpuszczalników i większych ilościach stosować półmaskę z filtrem A2 (ochrona przed parami organicznymi);​
  – przy pyleniu (np. szczotkowanie obrotowe) stosować maskę klasy P2/FFP2;​

• Ochrona skóry i oczu
  – rękawice nitrylowe, chroniące przed kontaktami z substancjami chemicznymi;​
  – okulary ochronne w przypadku użycia urządzeń generujących pył lub iskry

Czym zastępuje się smary fluorowe?

W odpowiedzi na zakaz i rosnącą świadomość ekologiczną, producenci smarów narciarskich opracowali nowoczesne, bezpieczniejsze alternatywy, które nie ustępują skutecznością tradycyjnym produktom fluorowym:

• Smary hydrocarbonowe – bazujące na parafinie, często stosowane jako smary uniwersalne lub podkładowe.
• Smary syntetyczne – dostosowywane do konkretnych warunków śniegowych i temperaturowych.
• Smary biodegradowalne – przyjazne dla środowiska, ulegające naturalnemu rozkładowi, idealne do stosowania w parkach narodowych i rezerwatach.
• Smary polimerowe – zaawansowane technologicznie, zapewniające wysoką trwałość i poślizg, szczególnie w zastosowaniach sportowych.

Nowe produkty są intensywnie testowane i z powodzeniem wykorzystywane zarówno przez zawodników, jak i amatorów.

Podsumowując, smary narciarskie mogą być szkodliwe dla zdrowia, jeśli zawierają związki fluoru. Na szczęście rynek oferuje dziś wiele bezpiecznych i skutecznych alternatyw, które spełniają wymagania zarówno amatorów, jak i profesjonalistów. Jeśli zależy Ci na zdrowiu i środowisku – wybieraj świadomie.