Zmierz się z górami i wyjdź z tarczą.

Chcąc wejść na przykład na Rysy można wynająć jednego z przewodników, który zapewni nam odpowiednie wsparcie w postaci asekuracji, informacji i naprawdę doborowego towarzystwa. Pamiętać należy jednak o tym ze bazując na swojej wiedzy mogą odmówić w przypadku gdy uznają że to co proponuje potencjalny wspinacz nie spełnia warunków bezpiecznego maszerowania w górach. Do takich sytuacji można podać przykład osoby z nizin (Polska w głównej mierze jest krajem nizinnym) która przyjeżdża do Zakopanego w piątek wieczorem a już w sobotę rano pragnie wejść na Rysy. Tatry pomimo tego że mają “tylko” 2500 m.n.p.m. wymają aklimatyzacji. Przewodnik zaleci nam wtedy raczej wycieczki po Gubałówce niż wyprawy wysokogórskie lub kilkudniowe przygotowanie i ewentualną wyprawę. Oczywiście możemy być “mądrzejsi” i iść sami. Należy jednak pamiętać że brawura i głupota w górach bardzo szybko mści się na nas i już po krótkim czasie będziemy żałować decyzji podjętych za szybko i bez zastanowienia. A co czeka na nas w górach? Pierwsza rzeczą są lawiny.

Największe zagrożenie
Lawina jest to gwałtowna utrata stabilności oraz przemieszczenie się w jakikolwiek sposób (ześlizgiwanie się, staczenie, spadanie) śniegu, lodu bądź tez ich kombinacji. Ze względu na prędkość tego zdarzenia stanowi ona wielkie ryzyko dla ludzi oraz zabudowań. Od wielu lat naukowcy starają się zrozumieć mechanikę powstania lawin. Są one trudne do przewidzenia ze względu na kilka czynników, które niekoniecznie muszą się pokrywać aby wystąpiło to zdarzenie.

Czynniki warunkujące powstawanie lawin:

• rzeźba terenu i nachylenie stoku – stoki o nachyleniu 25–50°; stoki gładkie, porośnięte trawą, strome żleby, rynny, depresje, kotły oraz gładkie zbocza,
• pokrywa śnieżna – warstwy śniegu:
• śnieg świeżo upadły (puch),
• śnieg zbity (gips) – powstaje z puchu pod wpływem wiatru i niskiej temperatury (Tatry),
• szreń i lodoszreń – powstaje na powierzchni pokrywy śnieżnej na skutek naprzemiennego nagrzewania i zamarzania powodując różniej grubości zlodowaciałą warstwę,
• śnieg ziarnisty (firn) – wiosna i wczesne lato, tam, gdzie tworzy się tzw. wieczny śnieg,
• opady – jednorazowy opad śniegu powyżej 20 cm; opady deszczu w ciągu całego roku,
• odwilż,
• wiatr – lokalne warunki śniegu, nawis śnieżny – duże zagrożenie lawinowe,
• temperatura – od −5 do −10 °C – czynnik korzystny, zmniejszający zagrożenie; długotrwałe mrozy od −10 do −30 °C powodują lawiny (na skutek przemarzania powierzchni skarp, a tym samym ich wgłębnego rozsadzania powstającym wypełnieniem lodowym). Duże dobowe wahania temperatur również sprzyjają powstawaniu lawin, co związane jest z cieplnym współczynnikiem rozszerzalności skał.

_{Lawina [online]. Wikipedia : wolna encyklopedia, 2013-03-23 07:22Z [dostęp: 2014-02-03 08:37Z]. Dostępny w Internecie: wikipedia.pl}
 
Stojąc na drodze lawiny możemy jednak zwiększyć swoje szanse na przeżycie stosując się do kilku zasad.

• znajdź miejsce żeby ukryć się przed lawiną
• postaraj się ocenić swoje szanse - jeśli ocenisz że się uda - uciekaj,
• jeśli już nie możesz uniknąć lawiny pozbądź się więc wszelkiego typu wystających części (narty, deski snowboardowe oraz kijki mogą wciągać głębiej w śnieg),
• w sytuacji w której nie ma możliwości ucieczki należy kucnąć, skrzyżować ręce i zasłonić nimi twarz - jeśli przysypie nas śnieg da nam to trochę swobody oraz dostęp do tlenu, który znacznie zwiększy Twoje szanse na przeżycie,

Kiedy wszystko się uspokoi trzeba zachować spokój (panika tylko może zaszkodzić) oraz ustalić gdzie jest góra a gdzie dół (wiele razy zdarzało się iż przysypani ludzie ginęli pod śniegiem zagrzebując się jeszcze głębiej niż byli).

Osoba zasypana przez lawinę ma 90% szansy na przeżycie jeśli zostanie odszukana i wykopana w ciągu piętnastu minut. Później szanse te maleją w zastraszającym tempie. Co prawda zdarzają się przypadki że znaleziono żywą osobę po blisko 2 godzinach, lecz są to na tyle marginalne przypadki (osoba przysypana znalazła się w niecce utworzonej przez spływający potok dostarczający świeże powietrze) że nie warto liczyć na takie szczęście.

Ze statystyk wynika że do tej pory podczas akcji ratowników TOPR w ani jednym przypadku osoba zasypana przez lawinę nie miała na sobie założonego urządzenia systemu PIPS (http://www.narty.pl/bezpieczenstwo/system-pips.html). System ten o ile każdy uczestnik wyprawy jest w niego wyposażony daje możliwość błyskawicznego odszukania osoby uwięzionej pod lawiną. Osoba, która pierwszy raz w życiu używa takiego detektora jest w stanie w ciągu 3 minut od dotarcia na teren w którym zeszła lawina zlokalizować poszkodowanego. Jak dowiedziałem się od ratowników Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratowniczego średnia głębokość na której zasypany jest człowiek w lawinach w Polsce wynosi około 80 cm. Niby niewiele ale nie pozwala to na samodzielne wydostanie się na powierzchnię.

Szukanie osoby przy użyciu sondy lawinowej zajmuje nieporównywalnie więcej czasu i praktycznie nie daje żadnej szansy poszkodowanemu (chyba że dokładnie wiemy gdzie osoba zasypana się znajduje i mamy odpowiednio dużo szczęścia). Ostatnią częścią tak zwanej „Trójcy lawinowej” jest łopata do przekopywania śniegu. Odkopanie osoby spod śniegu przy użyciu rak zajmuje 10 razu więcej czasu niż używając łopaty.

Bardzo dobrym chociaż nadal niezbyt popularnym rozwiązaniem są plecaki przeciwlawinowe. Twórcą tej idei jest Peter Aschauer właściciel firmy ABS – Lawinnen Airbag System. Wyszedł on z założenia iż zwiększenie naszej objętości bez zwiększania masy „wypchnie” nas na powierzchnię lawiny. W przypadku użycia tego systemu mamy około 95% szans na przeżycie. Rozwiązanie to jest polecane szczególnie dla narciarzy uprawiających Freeride szczególnie narażonych na lawiny.

Nie jesteśmy sami w górach
Niejednokrotnie podczas wycieczek w góry zdarza się nam spotkać oko w oko z dziko żyjącymi zwierzętami. W Tatrach żyją między innymi sarna, jeleń, lis, borsuk, rys, żbik, niedźwiedź brunatny, świstak, kozica.

Z opowieści pracowników parku dowiedziałem się iż wielokrotnie zdarzały się także sytuacje że turyści wracający już w nocy z gór przechodzili nieświadomi niecałe 2m od niedźwiedzi stojących w rowach. Wielu z was zastanawia się dlaczego tak często dochodzi do kontaktów pomiędzy ludźmi a np. niedźwiedziami. Warto wiedzieć iż blisko 50% terenów w Tatrzańskim Parku Narodowym leży w promieniu 300-400 metrów od najbliższego szlaku. Z tej też przyczyny należy uzmysłowić sobie to iż niedźwiedzie gawry znajdują się niejednokrotnie 50 metrów od szlaku prowadzącego na Morskie Oko.

Dzieje się tak dlatego, że turyści popełniają największy błąd w przypadku ich spotkania. Dokarmiają je kanapkami. Wydaje się im iż biedne zwierzęta wyszły na szlak bo są głodne. Jest to bardzo złe podejście. Zwierzęta mają w lesie wystarczająco dużo pożywienia tylko zrobiły się „wygodne”. Przykładem może być jeden z niedźwiedzi, który karmiony przez turystów po polskiej stronie został przegoniony przez strażników przyrody. Zamiast wejść do lasu i zabrać się za jedzenie jagód których w tych terenach jest pod dostatkiem przeszedł przez Rysy na słowacką stronę by tam szukać jedzenia wśród turystów.

Karmiąc zwierzęta robimy im tylko krzywdę – zbliżając się za bardzo do ludzi zaczynają one stanowić zagrożenie dla innych i przy okazji dla siebie samych. Strażnicy starają się na wszelkie możliwe sposoby odstraszać zwierzęta. Naokoło schronisk rozkładane są pastuchy elektryczne (mieszkańcy którzy je mają nie wyobrażają już sobie życia bez nich i sami dbają o to żeby były sprawne i konserwowane), strzela się do niedźwiedzi gumowymi kulami (drastyczne ale to jedyne co działa na misie) a także likwiduje się oraz zabezpiecza wszelkiego typu miejsca w których dzikie zwierzęta mogły by znaleźć pożywienie. Dotyczy to zwłaszcza koszy na drodze do Morskiego Oka. Przy tak wielkim nawale turystów takie kosze zapełniły by się w ciągu godziny a w ciągu dwóch połowa śmieci leżała by naokoło tworząc swoisty „szwedzki stół” dla zwierząt. Dlatego tez decyzją władz TPN-u kosze na tej trasie zostały zlikwidowane nie ze względu na oszczędności lecz ze względu na bezpieczeństwo ludzi.

Pomimo tych wszystkich akcji prewencyjnych ludzie wciąż popełniają te same błędy. Przez nie właśnie mogą być podjęte drastyczne dla zwierząt działania (od umieszczenia zwierząt w zoo do prewencyjnego odstrzału w celu zapewnienia bezpieczeństwa ludziom).

DOKARMIAJĄC DZIKIE ZWIERZĘTA DZIAŁASZ NA SZKODĘ IM I SAMEMU SOBIE.

Podsumowanie
Wszystkie te działania takie jak szkolenia, kursy, prelekcje oraz kampanie w mediach mają na celu uświadomienie turystom że poruszanie się po górach niesie ze sobą poza przyjemności także zagrożenia zarówno ze strony lawin jak i ze strony zwierząt. Głównie od nas zależy w jakim stopniu będziemy potrafili wykorzystać wiedzę oraz umiejętności które uzyskaliśmy. Jeśli czujemy że sami nie damy rady nie bądźcie bohaterami. Poproście o pomoc przewodników a zaręczam Wam że nie pożałujecie.